Verkiezingen 2018
De Kanttekening
Op 10 mei 2018 werd in Maleisië voor het eerst in 61 jaar de macht overgedragen van de ene naar de andere partij. De 92-jarige Mahathir Mohamad voerde zijn oppositiepartij Pakatan Harapan naar een verrassende overwinning in een land dat geplaagd wordt door corruptie, schandalen en oneerlijke verkiezingen. De onverwachte overwinning heeft veel Maleisiërs hoop gegeven op veranderingen waar het land lange tijd aan toe was.
De verkiezingsuitslag kwam als een verrassing in binnen-en buitenland, maar met name voor zijn tegenstander, voormalig premier Najib Razak. Ondanks mediacontrole, pogingen om de campagne van de oppositie te saboteren en het verleggen van de grenzen van kiesdistricten ten gunste van zijn eigen partij, sleepte Najibs partij UNMO slechts 57 van de 222 parlementszetels binnen. Sommigen vreesden dat de verliezende premier de uitslag niet zou accepteren en een staat van beleg zou uitroepen, maar de eerste machtsoverdracht sinds de Maleisische onafhankelijkheid verliep zonder incidenten, iets wat niet vanzelfsprekend is in een regio met een wankel democratisch fundament.
Ondanks de geweldloze machtsoverdracht kent de politieke arena van Maleisië een verleden van machtsspelletjes en intriges. De nieuwe premier Mahathir speelde dit spel op het hoogste niveau door in deze verkiezingen de politieke partij te verslaan die hij zelf 22 jaar leidde als premier van het land. Hij hielp voormalig premier Najib aan de macht in 2009, maar door schandalen en onvrede over zijn economisch beleid liep Mahathir in 2016 over naar de oppositie.
De 22 jaar als premier hebben Mahathir de status gegeven van autoritair leider die met ijzeren vuist regeert. Tegenstanders hebben hem de Trump van zijn tijd genoemd en hij stond bekend om zijn nationalistische en antisemitische toespraken. Onder zijn bewind tussen 1981 en 2003 snoerde Mahathir critici de mond, werd persvrijheid beteugeld en werden tegenstanders vastgezet. Een van deze tegenstanders is zijn voormalig rivaal Anwar Ibrahim die werd vastgezet op vage ronden. Als leider van de nieuwe coalitie gaf Mahathir toe dat hij in het verleden fouten heeft gemaakt en ging zelfs zo ver dat hij Anwar direct na de verkiezingen vrijliet om hem klaar te stomen om het premierschap in 2019 over te nemen van de 92-jarige leider.
Ondanks zijn hoge leeftijd en reputatie als harde leider heeft het land vertrouwen in hem en zijn coalitie. Mahathir wordt gezien als de vader van het moderne Maleisië die tijdens zijn 22-jarige regeerperiode het land internationaal op de kaart zette met de bouw van de Petronastorens, in die tijd de hoogste gebouwen ter wereld, het aanleggen van het grootste vliegveld van Zuidoost-Azië en zijn eigenzinnige antwoord op de economische crisis van 1997.
De comeback van Mahathir in de politieke arena kwam op een gunstig moment. Najib lag in binnen- en buitenland zwaar onder vuur vanwege vermeende verduistering van 10 miljard dollar aan staatsgeld en door het invoeren van btw en hoge tolgelden voor snelwegen. Ondanks zijn ontkenning van alle beschuldigingen in de verduisteringszaak, stapelde de bewijslast zich op met schandalen over privéjachten, villa’s in het buitenland, een collectie van 284 handtasjes met een geschatte waarde van 10 miljoen dollar en de vondst van 29 miljoen dollar aan contant geld in zijn huis, waardoor Najibs reputatie zelfs in eigen gelederen begon te wankelen. Op de dag dat de verkiezingsresultaten werden bekendgemaakt, werden Najib en zijn vrouw tegengehouden op het vliegveld, vermoedelijk probeerde het echtpaar vervolging te ontlopen.
Nu de overwinning van Pakatan Harapan vast staat, ligt er een zware taak op de schouders van het nieuwe kabinet. Allereerst moet Mahathir laten zien dat hij de macht kan delen met de verschillende partijen in zijn coalitie en dat hij een stabiel model weet te presenteren voor het democratisch Maleisië van de toekomst. Ook moet Mahathir voor het parlement en zijn achterban bewijzen dat hij, 15 jaar na zijn vorige premierschap, klaar is voor de grote hervormingen die de coalitie beloofde. Speerpunten zijn het afschaffen van de btw, het onderzoek naar het verduisterde geld van Najib, hervormingen van het regeerstelsel door minder macht te geven aan de premier, een plan om de staatsschuld te verminderen en om de diepgewortelde overheidscorruptie aan te pakken. Daarnaast heeft de nieuwe coalitie beloofd beleid te voeren dat etnische en religieuze grenzen overschrijdt
Volgens politiek analist Oh Ei Sun heeft de Maleisische overheid sinds de jaren ’70 de verschillende etnische groepen in het land door middel van verdeel en heerspolitiek tegen elkaar uitgespeeld om de macht in handen te houden. De Maleisische bevolking is een etnische mix van ruim 50% Maleiers, 23% Chinezen, 7% Indiërs en bijna 20% aan overige stammen en immigranten. Elk van deze groepen claimt op een bepaalde manier eigenaarschap over het land. De Chinezen beheersen een groot deel van de zakenwereld en zeggen dat zonder hen het land nooit zo welvarend was geworden, de Maleiers zeggen dat zij hier eerst waren en de Indiërs claimen dat zij hier ook al meer dan duizend jaar geleden voet aan wal zetten, te zien aan de vele Indiase woorden en culturele invloeden. Politici spelen slim in op deze sentimenten en sinds de jaren ’70 zijn de Maleiers en de verschillende stammen bevoorrecht door het zogenaamde Bumiputerabeleid, een programma van positieve discriminatie om hen voorrang te geven in onderwijs, het kopen van een huis, werken voor de overheid en met contracten voor bouwprojecten, met als doel om hun economische positie te versterken ten opzichte van de meer welvarende Chinezen en Indiërs. Volgens Oh Ei Sun bepalen religie en afkomst nog altijd het stemgedrag van de meeste Maleisiërs, maar zouden de culturele en religieuze verschillen tussen deze groepen voor een groot deel wegvallen als iedereen gelijkwaardig behandeld zou worden door de overheid.
Hoewel de nieuwe regering een grote taak te wachten staat, gaat er een golf van hoop door het land heen. Mahathir en zijn team worden gezien als de verlossers van de tirannie en in alle gelederen van de maatschappij voelen mensen dat het tijd is voor verandering.
‘De kleptocratie is voorbij’, roept de Chinese Maleisiër Dave (46) enthousiast. ‘Dit is precies wat je krijgt als de macht te lang bij dezelfde kliek blijft. ‘Eenenzestig jaar’, mompelt hij langzaam. ‘De eenheid die ons na de onafhankelijk beloofd werd is ver te zoeken, maar ik weet zeker dat Mahathir dit gaat herstellen. Niet alleen, maar vooral met de getalenteerde mensen uit de oppositie die al jarenlang vechten voor verandering. Mahathir is een kopstuk die het publiek moest overtuigen dat de tijd rijp was.’
De Maleise Ramadan (41) vindt ook dat het klaar moet zijn met het voortrekken van bepaalde groepen. ‘Het is goed om te proberen de economische positie van de zwakkeren te verbeteren, maar zodra je lijnen gaat trekken over raciale en religieuze grenzen, speel je oneerlijk spel. Uiteindelijk heeft de Maleise jeugd niet geprofiteerd van dit voortrekken, want in de Chinese en Indiase gemeenschap zie je een veel grotere drive om hard te werken en studeren. Zij staan met hun rug tegen de muur en hebben geen keuze, terwijl wij als Maleiers alles op een presenteerblaadje aangereikt krijgen. We worden een verwende, luie generatie en leggen het daardoor alsnog af tegen de andere groepen.’
Indische Maleisiër Shurain (38) heeft nooit veel last gehad van de raciale ongelijkheid en tot hij een eigen bedrijf begon. ‘Ik groeide op in een Indiase gemeenschap, maar ging naar een Maleise school in een stad met een Chinese meerderheid, dus op sociaal vlak profiteerde ik vooral van de diversiteit.’ Toen hij zijn eigen logistieke bedrijf wilde beginnen liep hij echter tegen een muur van bureaucratie aan en kwam hij erachter dat het aanvragen van een vergunning zonder connecties bij de lokale Maleise magistraat een enorm obstakel was. ‘Uiteindelijk kostte het me 7 maanden en veel te veel geld via vage tussenpersonen. De nieuwe coalitie heeft toegezegd deze corruptie aan te pakken en de overheid toegankelijk en transparant te maken. En dat is te hopen, want wie wil er anders nog voor zichzelf beginnen?’
De Maleise bankmedewerkster Fathma (56) heeft vooral hoge verwachtingen wat betreft de economische hervormingen van Mahathir en zijn kabinet. Volgens haar zijn de levenskosten de afgelopen 10 jaar enorm gestegen, maar zijn de lonen gelijk gebleven. ‘Waar een gezin tien jaar geleden aan 1000 ringgit (zo’n 200 euro) genoeg had voor een normaal leven, daar heeft het nu 5000 ringgit nodig, terwijl de meeste gezinnen met moeite 3000 kunnen verdienen.’ Fathma geeft aan dat toen de overheid in deze financieel moeilijke tijd kwam met btw-heffingen en hoge tol op de snelwegen, de maat voor veel mensen vol was. ‘Zeker toen we te horen kregen dat ons zuurverdiende geld ging naar de luxe jachten en handtasjes voor Najibs vrouw’, roept de bankmedewerkster verontwaardigd uit.
Johnny (55), een Chinees-Maleisische ondernemer, heeft voorzichtige hoop voor de toekomst. ‘Mahathir stond aan de wieg van de racistische Bumiputerapolitiek en heeft veel macht naar zichzelf toegetrokken. Hij staat nu aan het hoofd van een coalitie van partijen die zijn beleid altijd bestreden hebben en de vraag is of hij nu wel in staat is om de macht te delen. Toch lijkt zijn toon veranderd te zijn, misschien door zijn hoge leeftijd, maar als ik hem vergelijk met de Mahathir van 15 jaar geleden is dit een totaal andere man.’ Johnny geeft wel aan de nodige scepsis achter de hand te houden. Volgens hem is de Chinese gemeenschap veel onrecht aangedaan en hebben de meesten geleerd om niet op de overheid te rekenen. ‘Maar, ik zeg tegen mijn kinderen dat het dit keer echt anders zou kunnen zijn en dit het keerpunt in de Maleisische geschiedenis is vanaf waar we echt verdergaan als eenheid.’
Voormalig Olympisch wielrenner Shaharuddin Jaafar (77) hoopt vooral dat de verdwenen miljarden snel terugkomen naar Maleisië. ‘De nieuwe overheid heeft ambitieuze plannen en getalenteerde politici, maar de schulden zijn hoog en de staatskas moet dringend gevuld worden. Ik vergelijk het altijd met fietsen. Je kunt de beste wielrenners inzetten, maar als hun fiets niet deugt, komen ze nooit over de eindstreep.’
‘Eerst zien, dan geloven’, zegt de Chinese Maleisiër Wan (45). Hij meent dat er pas echt verandering komt zodra de pers, de oppositie en justitie hun rechtmatige plek in de maatschappij terugkrijgen. Daarbij herinnert hij zich dat Mahathir een van de architecten was van het volgens hem racistische Bumiputerabeleid, dus dat de nieuwe leider veel te bewijzen heeft. ‘Maar’, vervolgt Wan, ‘de kansen zijn nog nooit zo goed geweest als nu. We hopen vooral dat de nieuwe coalitie niet dezelfde fouten maakt als de vorige regering.’
Indische Maleisiër Sandeep (64) ziet vooral dat de coalitie van Mahathir Mohamad brede steun geniet vanuit alle gelederen van de maatschappij. ‘Ze gaan de corruptie aanpakken en de schade van de vorige overheid herstellen. Dit is een historisch moment en een overwinning voor ons volk, voor democratie en hervorming. Misschien is het naïef, maar als we horen over alle problemen in het land zeggen ik en mijn vrienden altijd tegen elkaar: “de dokter gaat het fixen”, waarmee hij refereert naar Mahathirs verleden als arts.
Of de dokter het werkelijk gaat fixen zal blijken in de komende periode. Mahathir en zijn nieuwe kabinet zijn druk bezig met het aanhalen van internationale banden, het aanvragen van leningen met lage rente om de druk op de staatskas te verminderen en het formuleren van een strategie om een nieuwe periode in te luiden voor Maleisië.
Vooralsnog lijkt het land trots te zijn op de 92-jarige Mahathir, ’s werelds oudste leider. Er is een nieuwe koers ingezet, krantenkoppen laten een nieuw geluid horen van hoop en enthousiasme en, zoals communicatieadviseur Melissa (35) het verwoord: ‘iedereen staat achter Mahathir, hij brengt een soort nieuwe energie in ons land. Mensen willen hard werken, Maleisië verder helpen en we hebben vertrouwen in de toekomst. Op mijn werk durft zelfs niemand meer een woord te reppen over vervroegd pensioen nu we een president hebben van 92!’
