Ervaringen uit het Pa Aukklooster
De Kanttekening
Het ritmisch gedreun van een houten drum schalt door het bos. Deuren van hutjes gaan open en gedaanten in kastanjebruin gewaad schuifelen in het stikdonker de trappen op richting de heuveltop. Zwijgend zoeken de monniken hun plek in de meditatiehal en er schalt een gebed door de luidsprekers. Na dit gebed blijven de bijna 500 mannen anderhalf uur lang geruisloos zitten. Een nieuwe werkdag is begonnen in het Birmese Pa Aukklooster.
Net als bijna duizend monniken uit heel Zuidoost-Azië kiezen ook tientallen westerlingen voor een verblijf van enkele weken of maanden in het klooster van Pa Auk in Myanmar. Sommigen scheren zelfs hun hoofd kaal en treden in tot deze strenge orde. De leer in dit klooster is orthodox en routineus; je slaapt op een plank, mediteert 7 tot 10 uur per dag en eet bijna 20 uur lang niets.
Volgens het Amerikaanse Pew Research Center groeit het aantal westerlingen dat geïnteresseerd is in meditatie al jaren gestaag en identificeren ruim 5 miljoen Europeanen en Amerikanen zich als boeddhist. Ondanks dat er in het Westen steeds meer meditatiecentra verschijnen, kiezen veel mensen ervoor om meditatie te beoefenen in een van de thuislanden van boeddhisme.
Het Pa Aukklooster in zuidelijk Myanmar ontvangt jaarlijks duizenden monniken en nonnen van over de hele wereld die afkomen op de reputatie die het klooster geniet. Ook niet-monniken, leken genoemd, komen naar Pa Auk om klassieke boeddhistische meditatie te leren en zich terug te trekken in een omgeving van rust en stilte. De populariteit van het klooster komt volgens abt U Acinna door het feit dat hier vooral aandacht wordt besteed aan het praktische aspect van de leer, in tegenstelling tot de meeste Birmese kloosters, waar de focus ligt op het bestuderen van oude geschriften en het houden van ceremonies voor de lokale bevolking. De leer van Pa Auk bestaat uit een gedetailleerd uitgestippeld pad dat volgens hen rechtstreeks leidt naar het einde van het lijden, begeerte, aversie en verwarring, een staat van zijn die in het boeddhisme het Nirwana wordt genoemd.
Deze formule lijkt aan te slaan, want het klooster ontvangt volgens de abt jaarlijks grote aantallen aspirant monniken, spirituele zoekers en meditatoren op zoek naar een diepe onderdompeling in klassieke meditatie.
Zo vond de Spaanse Rodrigo (41) na een lange zoektocht van spirituele ervaringen met psychedelische drugs en een reis langs verschillende hindoeïstische ashrams in India, zijn antwoord in de simpele ademhalingsmeditatie die in Pa Auk beoefend wordt. ‘Ik kwam aan in het klooster vol vragen, filosofische theorieën en hoge verwachtingen. Mijn leermeester lachte altijd hartelijk om al die hersenspinsels en zei: “negeer al die concepten en focus je op je ademhaling”. In het begin vond ik dit nogal frustrerend, maar na een paar maanden begon het echt tot me door te dringen dat mijn brein continu concepten aandraagt om me af te leiden van wat er diep van binnen echt gaande is. Door me onophoudelijk om mijn ademhaling te focussen, heb ik veel angsten overwonnen en inzicht gekregen in de werking van onze geest.’ De Spanjaard besloot dat hij zijn zoektocht wilde doorzetten in dit klooster, gaf al zijn bezittingen op, scheerde zijn hoofd kaal en werd monnik.
Ook Duitse kunstenaar David (51) gaf veel op om in dit klooster te zijn. ‘Ik ben kunstenaar van beroep en hield exposities over de hele wereld, sta op de foto met de groten der aarde en woon in een prachtig huis. Toch voel ik me gelukkiger in het houten hutje in het bos waar ik nu al een paar weken zit te mediteren. In Duitsland kan ik ook leren over meditatie, maar in dit klooster kan ik echt leven tussen mensen die hun leven eraan wijden.’
Het aantal meditatoren in het Pa Aukklooster ligt rond de duizend, verdeeld over een mannenklooster en een vrouwenklooster. De meeste nonnen wonen in stenen huisjes onderaan de heuvel en veel monniken in houten hutjes in het bos met paadjes die leiden naar de meditatiehal. Behalve twee grote meditatiehallen is er een ziekenhuis, een bibliotheek met boeddhistische literatuur in verschillende talen en een grote keuken waar gekookt wordt door vrijwilligers en families die voedsel en geld doneren aan het klooster. Volgens monnik U Pesala (33), die geboren werd in het naburige dorp, staan mensen uit het hele land op een lange wachtlijst om een maaltijd te kunnen sponsoren. ‘Vrijgevigheid is een van de grootste deugden in het boeddhisme en Birmezen hebben enorm respect voor mensen die zich volledig wijden aan het pad naar verlichting. Daarnaast leren we hier van jongs af aan dat je van geven zelf ook heel gelukkig wordt.’
In het Pa Aukklooster ziet bijna iedere dag er hetzelfde uit. Om half 4 ’s ochtends klinkt de houten drum van bovenop de heuvel waarna de meditatie begint in de grote hal. Deze groepszitting duurt anderhalf uur, gevolgd door het ontbijt. De monniken staan dan in een lange rij klaar met hun bedelkom die gevuld worden door vrijwilligers uit het dorp. Vooral in het weekend zijn donaties van de dorpelingen enorm, waardoor meditatoren vaak met uitpuilende kommen rondlopen. Maar er wordt weinig verspild, want alles wat overblijft, wordt verzameld en aan de armen gegeven.
Na het ontbijt vegen monniken de bladeren van de bospaden en wegen, waarna het tijd is voor de volgende groepsmeditatie van anderhalf uur. Hierna is er de mogelijkheid verder te mediteren, loopmeditatie te beoefenen, te lezen of om vragen te stellen aan een van de meditatieleraren. Na een vroege lunch wordt er niet meer gegeten, wat volgens de boeddhisten goed is om je verlangens te temperen, goed is voor je spijsvertering en bevorderlijk voor je meditatie. Paul (61) uit Australië beaamt dit, hoewel het volgens hem wel wennen was in het begin. ‘We vasten bijna 20 uur per dag, wat me nogal afschrikte voor ik hier kwam. Ik schepte dan maar extra veel op tijdens de lunch, maar ik merkte al snel dat dit ook niet werkt omdat je dan met zo’n enorm blok in je buik zit te mediteren. Als je wat ruimte overhoudt in je maag merk je echt dat je concentratie beter wordt.’ De rest van de dag bestaat uit groepszittingen met een paar rustpauzes. In totaal mediteren de meeste leken en monniken tussen de 7 en 10 uur per dag en op sommige dagen is er een lezing in het Engels door de dienstdoende abt van het klooster.
In deze lezingen wordt volgens de Australiër vooral hoge boeddhistische filosofie besproken waar hij geen touw aan vast kan knopen en wordt er gebogen voor een boeddhabeeld. ‘Want’, zegt hij, ‘ondanks dat de deuren van Pa Auk open staan voor mensen vanuit elke geloofsovertuiging en er niet van je gevraagd wordt boeddhist te worden, kom je hier toch in aanraking met meer dan alleen meditatie. Iedere ochtend en avond wordt er gezongen, we worden geacht te buigen voor onze leraar en wordt er voor elke maaltijd een kort ritueel gedaan.’
Monnik U Pesala beaamt dit, maar legt uit dat elk ritueel wel degelijk zin heeft ‘Het probleem is alleen dat veel mensen de onderliggende betekenis zijn vergeten en buigen, bidden en gezang zien als een blind ritueel. Ook van onze buitenlandse meditatoren verwachten we niet dat ze alles zomaar accepteren. Ik zeg altijd tegen ze dat ze alles een kans moeten geven, maar elk stukje aan het boeddhisme wat ze ongemakkelijk vinden kunnen ze naast zich neerleggen. We zijn hier vooral bezig met meditatie, van waaruit iedereen zijn of haar eigen wijsheid kan ontwikkelen.’
Meditatieleraar U Khamsa (54) vertelt dat de meeste buitenlanders hier meditatietoeristen zijn die een of meerdere weken het leven in Pa Auk komen ervaren. ‘Veel van hen zijn backpackers die via andere reizigers hebben gehoord van ons klooster. Maar sommigen komen langer en zijn echt ergens naar op zoek.’ Volgens de monnik komen veel westerlingen naar Azië om te mediteren omdat er in hun thuisland een soort spiritueel vacuüm is ontstaan. ‘Ik hoor vaak dat de kerk niet meer voldoet aan de behoefte van jonge mensen, maar dat veel van hen in het dagelijks leven toch een zekere leegte ervaren en een gebrek aan zingeving. Toch zie ik een zekere aarzeling wanneer ze het klooster betreden. Ze zijn bang voor religie, dogma’s en rituelen, daarom zijn ze vaak opgelucht als ze horen dat Boeddha zegt dat je vooral je eigen wijsheid moet volgen en dat we niet geloven in een schepper, een ziel of een fysieke hemel en hel.’
U-Khamsa legt de meditatietechniek van Pa Auk in simpele bewoordingen uit. ‘Om het boeddhistische Nirwana te bereiken, moet je inzichtsmeditatie beoefenen, ofwel vipassana. Maar om vipassana te kunnen doen moet je eerst een diepe concentratie ontwikkelen, wat je doet met ademhalingsmeditatie. Om hiermee de juiste concentratie te behalen, moet de meditator eerst een sterke morele basis hebben. Daarom begin je in Pa Auk eerst met een combinatie van het aannemen van 8 boeddhistische leefregels en de beoefening van concentratiemeditatie.’
Het pad naar verlichting in Pa Auk is lang volgens de Slowaak Peter (46) die hier al twee jaar woont als leek. ‘Voor mensen uit de gejaagde moderne wereld is het behalen van het benodigde concentratieniveau om vipassana te kunnen beoefenen bijna onhaalbaar. Ik doe daarom al twee jaar lang niets anders dan ademhalingsmeditatie, net als veel monniken hier. Daarom raad ik dit klooster ook niet aan voor beginners. Die hebben meer begeleiding nodig dan je hier krijgt en hebben misschien meer baat bij de korte, intense vipassanacursussen die in andere centra worden gegeven.’
Doan (38) uit Amerika vertelt dat hij na jarenlang keihard werken eindelijk zijn droombaan in de IT-sector te pakken had, maar er al snel achter kwam dat zijn American dream een lege huls was. ‘Ik werd compleet leeggezogen daar en kon aan het eind van de dag alleen maar uitgeteld op de bank neerploffen en tv kijken, net als de meeste mensen met wie ik werkte. In het weekend dronk ik veel om even te ontsnappen aan die enorme druk. Na een paar jaar was ik het spoor bijster en vroeg ik me af waarom ik ooit voor dit leven had gekozen.’ Via een vriend kwam Doan in aanraking met yoga en meditatie en na een aantal tiendaagse vipassanacursussen besloot hij zich in Pa Auk volledig te storten op dit voor hem nieuwe pad.
Naast de scheiding van mannen en vrouwen moeten meditatoren zich houden aan een morele code die volgens boeddhisten aan de basis staat van zuivere meditatiebeoefening. Voor leken komt dit neer op het volgen van de zogenaamde acht voorschriften die neerkomen op het niet doden van levende wezens, niet stelen, geen enkele vorm van seksuele activiteit, niet liegen, geen verdovende middelen nemen, niet eten na het middaguur, niet slapen in een luxe bed en afzien van lichamelijke versieringen en entertainment. Ook worden gasten in het klooster verzocht hun mobiele telefoon in te leveren bij aankomst, hoewel deze regel volgens Doan niet streng gehandhaafd wordt. ‘Zolang je niet zichtbaar met je telefoon rond loopt te zwaaien, zal niemand je controleren. Ik check af en toe mijn email bovenop de berg, want alleen daar heb ik ontvangst. Daar zie ik ook soms een jonge monnik de bosjes uit komen met een smartphone. Uiteindelijk ben je je eigen baas.’
Zoals gebruikelijk is in de boeddhistische traditie mag er voor de leer nooit geld worden gevraagd. Daarom leven monniken en meditatoren kosteloos in het klooster en worden er twee grote maaltijden per dag verzorgd, volledig gedoneerd door vreemden. Ben (37) uit Engeland geeft toe dat hij dit in het begin nogal overweldigend vond. ‘Ik kom uit het rijke Westen naar een Aziatisch land waar arme dorpelingen geld inzamelen zodat ik hier kan eten en slapen, dat is soms moeilijk te bevatten, maar het geeft je wel motivatie om serieus te mediteren.’ Volgens Ben heeft zijn meditatiebeoefening zijn leven volledig veranderd. ‘Enkele jaren geleden was ik erg gespannen en prikkelbaar. Tegenwoordig ben ik een veel betere docent voor mijn leerlingen, een betere zoon voor mijn ouders en betere partner voor mijn vriendin.’
Ondanks de enthousiaste verhalen van veel westerse bezoekers aan Pa Auk is de reactie van hun achterban niet altijd positief. Eugene (35) uit Frankrijk vertelt dat zijn moeder denkt dat hij lid is geworden van een vreemd soort sekte. ‘Maar’, voegt hij er lachend aan toe, ‘ze is dan ook godsdienstlerares op een katholieke school.’ Ook meditatoren uit andere boeddhistische landen moeten zich tegenover hun familie verantwoorden. Duc (26) uit Vietnam zegt dat zijn familie het wel goed vindt dat hij het pad van de boeddha ontdekt heeft, maar dat ze bang zijn dat hij nooit meer terugkomt. ‘Gelukkig merken ze het effect dat de meditatie op me heeft en zegt iedereen dat ik er zo gelukkig uitzie als ik terugkom uit het klooster, dus hebben ze vrede met mijn keuze.’
In tegenstelling tot Duc is de Spaanse Rodrigo niet van plan om voorlopig terug te keren naar de buitenwereld. ‘Hier heb ik na jarenlang dwalen gevonden wat ik zocht en nu ben ik vastbesloten: ik verlaat dit klooster niet tot ik het Nirwana bereik, al kost het me mijn hele leven. Ik blijf mediteren tot ik erbij neerval’
