Eigen werk
Ik ben nooit een harde werker geweest op school, heb een enorm gebrek aan concentratie en kon bijzonder slecht overweg met autoriteit. Toch heb ik mijn leven in de richting kunnen leiden die ik wil. Hoe het voor mij was afgelopen als ik in Iran was geboren, wordt me goed duidelijk tijdens mijn reis.
Als je in Iran iets wilt bereiken, heb je een universitair diploma nodig. Om toegang te krijgen moet je meedoen aan een zogenaamd concours, een examen dat uitwijst of je goed genoeg bent om toegelaten te worden tot een goede universiteit. De meesten redden het niet. Ze studeren zich een jaar lang helemaal te pletter om vervolgens afgewezen te worden. Na de middelbare school is er dus geen eindexamenfeestje, want het is maar de vraag of je de volgende stap wel kunt zetten. Voor de gelukkigen is dit nog maar het begin. Iran heeft namelijk een economische crisis van formaat, wat betekent dat als je je studie haalt, er nog altijd geen feestje is bij het afstuderen, want een groot deel van de afgestudeerden zit een paar jaar later nog altijd zonder baan. Het is geen uitzondering om academici te vinden in winkels, hotels of werkloos thuis omdat er in hun veld geen werk te vinden is.
Een ander probleem voor Iraanse jongeren is de militaire dienst. Jongens moeten in dienst tenzij er je medisch echt niet toe in staat bent of je familie connecties hoog in de boom heeft. De achttien dienstmaanden zijn doorgaans leeg en geestdodend. De meeste jongens doen weinig anders dan rondhangen, nutteloze wachtdiensten lopen of zelfs urenlang in een kamer zitten bij een noodknop voor als de ellende losbarst. Bijna twee jaar zonder intellectuele input in een harde wereld. Veel jongens doen hun dienst na de universiteit omdat ze dan meer kans hebben op een kantoorfunctie in het leger. Na deze lange periode krijgen ze hun paspoort en kunnen ze verder gaan waar ze waren gebleven. Alleen keren de meesten terug van hun dienst zonder geld, werkervaring en vaak zijn de jongens beroofd van hun motivatie. De militaire dienst is voor sommigen funest en breekt hun ambities en toekomstplannen. Omdat je anderhalf jaar lang niks gedaan hebt in het veld waarin je gestudeerd hebt, zijn je kansen om een baan te vinden ook stuk kleiner dan voorheen.
Ook wanneer je afgestudeerd bent en je militaire dienst hebt doorstaan, is er geen reden voor een feestje. Het feestje komt pas als je een baan hebt gevonden, wat in sommige vakgebieden maar is weggelegd voor een op de tien. De rest kan gewoon terug naar hun familie, want dat is wat er van je verwacht wordt als je klaar bent met studeren in de meeste Iranase families. Daarnaast, wie heeft er geld om een huis te kopen of zelfs maar te huren? De interntaionale embargo’s en de hyperinflatie hebben ervoor gezorgd dat de meesten gedwongen zijn bij hun familie te blijven wonen, al was het in een ander economisch klimaat waarschijnlijk niet veel anders geweest aangezien de traditie van je verwacht dat je pas het huis verlaat wanneer je trouwt. Trouwen kost geld. De familie van de man moet zorgen voor het huis en een auto, de familie van de vrouw voor het interieur. Voor veel families is dit niet op te brengen dus blijven de kinderen ongehuwd thuis wonen. In modernere gezinnen veranderen de regels onder deze druk wel wat, maar vaak kunnen de families geen kant op omdat het geld op hun bankrekening met de week minder waard wordt.
Het buitenland lonkt. Veel Iraniers zoeken hun heil elders zoals in Duitsland, Amerika of Nederland. Het zijn de hoogopgeleiden die vertrekken en Iran kent de grootste braindrain ter wereld. Het zijn jongeren met ambitie, een verlangen naar meer vrijheid en op zoek naar dingen die ze in elgen land niet kunnen vinden. Welkom in visumland. Ondanks dat het de kansrijke Iraniers zijn die naar het buitenland vertrekken, is het gezien de politieke situatie haast onmogelijk voor Iraniers om aan een visum te komen. Zelfs op familiebezoek bij broers, ooms of tantes in een ander land wordt vaak tegengehouden. Als een Iranier een visum wilt bemachtigen voor Nederland of een ander Schengenland, dient hij een eigen huis te bezitten, een smak geld te hebben, een onvriendelijk interview te doorstaan in een van de Europese ambassades en dan is het nog maar de vraag of je toegelaten wordt. Gewoon om dertig dagen rond te mogen reizen in Europa. ‘Toen de Shah er nog was, hadden we een Amerikaans visum binnen een half uur. Nu moeten we door het stof en maar hopen en wachten’, vertelt een vriend die voor de derde maal is geweigerd.
Ik heb het in Nederland goed voor elkaar, heb twee diploma’s waar ik me niet voor kapot heb hoeven werken en waar ik werk mee kan vinden. Ik voel me niet beperkt in mijn vrijheid door economische problemen, familiebanden of een repressieve overheid. Ik geniet van het leven, maar ben erg benieuwd hoe ik ervoor had gestaan als ik in Iran was opgegroeid. De strenge scholing, de discipline, gevolgd door de nekslag van de militaire dienst. En dan hebben we het nog niet eens over de strenge islamitische regering die een vrij leven voor jongeren moeilijk maakt en die de economische kansen van het land verkwanselt. Ik ben van nature een dwarsligger als een autoriteit me wat verbiedt, maar in Iran betekent dit spelen met je leven. De persoon die je bent is erg afhankelijk van de plaats waar je opgroeit. Ik kan me in Nederland vrij ontwikkelen, maar die kans hebben Iraniers niet. Die moeten voor elke stap tien keer harder vechten dan ik ooit heb hoeven doen. Talent en wat doorzettingsvermogen zijn in Nederland vaak een prima poort tot succes. In Iran kan je nog zoveel talent hebben, maar je moet toch al bijna een genie zijn, connecties hebben en een welgestelde en vrije familie, wil je dat potentieel echt tot zijn recht laten komen. Als ik mijn vrienden zie worstelen met hun vrijheid en hun kansen, voel ik me, niet voor het eerst deze reis, vernederend bevoorrecht.
