Eigen werk
‘Nee, ik ga niet mee naar de hoeren. Nee, jongens echt niet.’ Ik moet het drietal behoorlijk overtuigen. Ik zit in een Armeense huiskamer met vier jongens waarvan er drie mij erg graag mee willen nemen naar de lokale bordeel. Gelukkig heb ik een medestander, maar ik ben verbaasd over de wijze waarop de jongens erover praten. Blijkbaar is het doodnormaal hier.
‘Gewoon jong trouwen’, zegt mijn gastheer Mark bloedserieus als ik hem vraag naar een oplossing voor de seksuele behoefte van jongeren in een traditionele samenleving als de Armeense. Het lijkt mij wat makkelijk gezegd en blijkbaar werkt het niet voor zijn vrienden, die ten eerste allemaal ruim in de twintig of begin dertig zijn, ongehuwd en bovendien niet de seksuele mores volgen die de traditie hun oplegt. Ik stel de jongens gerust door ze te vertellen dat het in Nederland helemaal niet zo gek is om als dertiger te trouwen. ‘vertel dat onze moeders en grootmoeders maar, die maken zich grote zorgen’, zegt Narek. In Armenië is het de norm om te trouwen tussen de 20 en 23, zeker als vrouw. De mannen krijgen wat meer speling en leven zich voor, maar vaak ook tijdens het huwelijk uit met prostituees of andere meisjes. Daarmee komen we op een van de grote wonderen in de Armeense samenleving.
De vrienden brengen het een beetje bij wijze van grap, maar menen het wel. Ze leggen uit dat een Armeens meisje maagd moet zijn als ze trouwt. ‘Alle Armeense meisjes trouwen, en allemaal als maagd. Toch hebben wij ons voor die tijd met meisjes vermaakt. Hoe dat kan, weet niemand.’ De vrienden lachen luid, maar maken me ook duidelijk hoe serieus het is en vertellen dat het geaccepteerd wordt als de man zijn kersverse bruid op straat zet als hij erachter komt dat ze toch geen maagd is. Hier heeft de vrouw duidelijk een andere, en hele duidelijke plaats. ‘Dat hoeft geen probleem te zijn’, zegt Mark. Dat ben ik met hem eens, het is makkelijk oordelen als je het vrije Westen gewend bent. In Armenië groei je op in een hechte familie en je groeit op in een bepaalde rol. Het is niet zo dat alle vrouwen zich gedwongen voelen om huisvrouw te zijn, maar het komt er in feite wel een beetje op neer. Emin vertelt dat een vriendin van hem studeerde in Frankrijk, maar zeker is dat ze wilt trouwen met een Armeense man. Ze zei: ‘Europese vrouwen zijn zo vrij.’
Familiebanden zijn erg hecht, zowel in de stad als op het platteland. Een van de eerste dingen die steevast aan me gevraagd wordt is dan ook hoe het gaat met mijn familie en hoeveel broers of zussen ik heb. ‘Een zusje maar?’ Als ik vertel dat mijn zusje mijn beste vriendin is reageren de vrienden verbaasd, maar slaan helemaal achterover als ik zeg dat ze mij weleens belt om samen op stap te gaan. ‘Nou’, reageert Narek resoluut, ‘als mijn zusje me voor zou stellen om samen uit te gaan dan..’. En zijn gebalde vuist doorklieft de lucht.
De hechte familiebanden, rolpatronen en verwachtingen lijken knellend als we er zo over spreken, maar de vier vrienden zouden niet anders willen. Er is weinig werk in Armenië en om het samen te redden, hebben ze elkaar veel meer nodig dan de meeste families in Nederland. Hier heb je meestal niet de keus om het ouderlijk huis te verlaten om op jezelf te gaan wonen, maar woon je ook na het huwelijk vaak gewoon thuis om te helpen in het veld of met de dieren als je geen vast werk hebt. Ondanks dat ze naar Nederlandse normen elkaar ontzettend op de lip zitten, merk je dat families erg opleven van het samenzijn. Gedurende mijn drie weken in het land krijg ik bewondering voor de rust en vrede die er heerst binnen de families. Het levenstempo ligt een stuk lager, maar er wordt hard gewerkt. Er is weinig geld en werk, en als iemand ziek wordt is dat een groot probleem voor de familie. Mark illustreert het als volgt als we met zijn familie bijeen zitten om zijn oude grootmoeder: ‘We hebben veel problemen, maar samen zijn we gelukkig’.
